Krystyna Matuszkiewicz

Skąd przybyli mieszkańcy Milanówka

Wstęp

Niniejszy tekst prezentuje wybrane zagadnienia z pracy magisterskiej pt. "Ludność Milanówka" wykonanej w 1994 roku na Wydziale Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego przez Krystynę Matuszkiewicz. W pracy oryginalnej dokonano analizy szeregu cech ludności Milanówka (i poszczególnych jego części) takich jak: liczba ludności, gęstość zaludnienia, zróżnicowanie wiekowe i płci, dynamika rozwoju ludności, ruch migracyjny, a w tym szczególnie czas przybycia oraz miejsca poprzedniego zameldowania. W tym miejscu przedstawia się niektóre wyniki  badania migracji do Milanówka.

O materiałach i metodzie pracy

Podstawowy materiał stanowiły gromadzone w Urzędzie Miasta listy meldunkowe mieszkańców, z których wynotowywano wiek, płeć, rok zameldowania pod danym adresem oraz ewentualnie miejsce poprzedniego zameldowania. Spisy zanalizowane zostały do 1993 roku, kiedy to przeprowadzano zbiór danych i do tego okresu odnosi się aktualność wyników.

Na etapie zbierania danych wyróżniono także grupę "przybyli z zagranicy" ale skutkiem znikomego jej odsetka została ona później pominięta.

Ze względu na czas zameldowania dokonano grupowania mieszkańców w 7 grup, tj. zameldowanych przed 1940 rokiem i w kolejnych dekadach, w tym w niepełnej dekadzie lat 90-tych. Z łącznego zestawienia powyższych kryteriów (10 "kierunków" razy 7 terminów) powstało 70 cech, które mogły być zastosowane do charakterystyki ludności miasta i poszczególnych części.

Dla badań wydzielono, po odrębnej analizie ukierunkowanej na wyróżnienie jednorodnych jednostek przestrzennych, 14 części ("dzielnic") Milanówka o dość rozmaitej wielkości, w których następnie grupowane były dane z poszczególnych ulic lub części ulic. Opierając się na planie zagospodarowania przestrzennego miasta oraz własnych obserwacjach wydzielono:

Przy użyciu metod taksonomii numerycznej wspomaganych stosownym programem komputerowym dokonano określenia wzajemnego podobieństwa pomiędzy 14-oma "dzielnicami" pod względem wyżej wspomnianych 70 cech. Posługując się tzw. odległością Euklidesa jako miarą podobieństwa obiektów uzyskano dendrogram, na podstawie którego wyróżniono grupy "dzielnic".
Dane o pochodzeniu obecnych mieszkańców, z uwzględnieniem okresu, w którym przybyli do poszczególnych części Milanówka analizowano w oparciu o wykonane diagramy. Kilka z nich w postaci uproszczonej przedstawia się poniżej.

Najważniejsze wyniki

Pochodzenie aktualnej (ściślej aktualnej w końcu 1993 roku) populacji milanowian można opisać w sposób ogólny a potem przyjrzeć się różnicom pomiędzy "dzielnicami" i okresami. Od urodzenia w tym samym miejscu zameldowanych jest łącznie 26,7% mieszkańców, w różnych grupach wiekowych. Wartym podkreślenia zjawiskiem jest znaczny stosunkowo odsetek ludności mieszkającej pod tym samym adresem od ponad pół wieku. Ludzie ci stanowią 1,4% obecnych mieszkańców.

Z innych części Milanówka na obecne miejsce zamieszkania przybyło 29,6% osób, przy czym najsilniej jest to zaznaczone w latach 1960-80, kiedy w Milanówku miał miejsce najsilniejszy ruch budowlany w zakresie budownictwa wielorodzinnego. Wśród tych osób mogą być zarówno tacy, którzy w Milanówku się urodzili, jak i tacy, którzy do niego przybyli, ale w inne niż obecne miejsce. Jest to zatem taka trochę nieokreślona charakterystyka ale w ten sposób zbierany był materiał, że analizowano tylko poprzedni meldunek przed aktualnym. Gdyby zatem przyjąć, że w tej grupie proporcje pomiędzy "autochtonami" a "przybyszami" są podobne jak i  w przypadku pozostałych, na "autochtonów" przypadłoby ok. 8% ale liczba ta nie jest pewna. Oznacza to, że w przybliżeniu jedna trzecia milanowian mieszka w nim od urodzenia a ok. dwie trzecie to przybysze. Nawet gdyby powyższe obliczenie było błędne przyjąć należy, że przynajmniej co drugi milanowianin jest przybyszem.

Z różnych miast Polski napłynęło do Milanówka 28,3% jej aktualnych mieszkańców, a dokładniej: z Warszawy - 7,8%, z innych dużych miast - 3,2%, z Grodziska Mazowieckiego - 5,4%, z innych miast Pasma Zachodniego (np. Pruszków, Brwinów, Żyrardów) - 6,5%, z pozostałych miast mniejszych - 5,3%. Szczególnie wypada zanalizować wpływ Warszawy. Milanówek powstał jako letnisko podwarszawskie i zawsze pozostawał pod silnym wpływem Warszawy także w zakresie migracji ludności. Ten wpływ częściej jak można sądzić dotyczył wyjazdów (czego w niniejszej pracy nie badano) ale i w zakresie przyjazdów jest znaczny, choć bardzo zróżnicowany w czasie. Udział przybyłych z Warszawy jest znaczny (14,7%) wśród tych, którzy pojawili się w Milanówku (urodzili lub przybyli doń) w latach 40-tych, czyli w czasie wojny i niewiele po jej zakończeniu. W latach 50-tych, 60-tych i 70-tych odsetek przybyszów z Warszawy stopniowo się zmniejszał. Najmniej ich jest wśród tych, którzy pojawili się w Milanówku w latach 70-tych (tylko 3,2%). Od 1980 roku zaznacza się ponownie silniejszy napływ ludności ze stolicy. W latach 1990-93 odsetek przybyszy z Warszawy stanowi już 18,1% nowych milanowian, podczas gdy, dla porównania, zamieszkali od urodzenia stanowią 24,8%. Jest to zjawisko świadczące o dekoncentracji Warszawy, podobne do analogicznych procesów przemieszczeń ludności w wielkich aglomeracjach europejskich. Świadczy ono również o tym, że Milanówek znów staje się modny i atrakcyjny.

Przybyłych ze wsi jest na terenie miasta 14,9% mieszkańców. Ze wsi sąsiednich tylko 1,8%; ze wsi nieco dalszych - 2,7% a z odleglejszych 10,4%. Napływ ludności ze wsi zmniejsza się w ostatnich latach. W przybyłych w latach 90-tych udział przybyszów ze wsi wynosi 9,9% podczas gdy wśród przybyłych w latach 70-tych stanowili oni  aż 20%.

Przeprowadzona analiza podobieństwa wyróżnionych "dzielnic" Milanówka pozwala na stwierdzenie, że wyraźnie podobną grupę stanowią stare części Milanówka, drugą - już nie tak jednorodną - stanowią "dzielnice" peryferyjne. Osiedle Gospodarska wykazuje przy tym pośrednie cechy. Całkiem inną charakterystykę mają "dzielnice" budownictwa wielorodzinnego i nie są między sobą podobne.

Największym odsetkiem "autochtonów" charakteryzują się dzielnice: "wieś i kolonia Milanówek", "Czubińska", "Kazimierówka" oraz "Staszica-Kasztanowa". Są to obszary peryferyjne o stosunkowo młodej ludności, wśród której "autochtonami" są w znacznym stopniu dzieci ale nie tylko, bowiem także wśród ludności z dawna przybyłej udział w tym miejscu urodzonych jest wyjątkowo duży (patrz diagramy). Mniej mieszkających od urodzenia jest proporcjonalnie w dzielnicach "starego" Milanówka a najmniej w dzielnicach bloków wielorodzinnych, zasiedlonych dopiero od lat 60/70-tych.

Ludność przybyła ze wsi osiedliła się głównie w peryferyjnych dzielnicach a największy jej odsetek jest w dzielnicach "Wojska Polskiego", "Kazimierówka" i "Czubińska". Tłumaczyć to można faktem istnienia tam dawniej ludności rolniczej przez co łatwiej wnikali tam mieszkańcy wsi (kojarzenie małżeństw, podobieństwo zajęć i inne) oraz prawdopodobnie także wyraźnie niższymi cenami nieruchomości.

Największym odsetkiem ludności napływowej z miast cechują się ogólnie stare części Milanówka oraz niektóre dzielnice bloków. Przy tym ludność z Warszawy i z Grodziska Mazowieckiego lokowała się głównie w innych dzielnicach. Udział warszawiaków najsilniej zaznacza się w dzielnicach "starego" Milanówka oraz na "osiedlu Gospodarska", natomiast przybysze z Grodziska mają stosunkowo największy udział we wszystkich dzielnicach bloków. Wytłumaczyć to można preferowaniem przez przybyszów z Warszawy indywidualnej zabudowy centralnych części Milanówka a mniej peryferyjnych części lub dzielnic bloków. W przypadku grodziszczan działał prawdopodobnie mechanizm preferencji w obrębie instytucji władających blokami, z których część była jednoznacznie związana z Grodziskiem.

Na podstawie przeprowadzonych badań przewidywać można nasilanie się imigracji ludności z innych miast, w tym szczególnie z Warszawy do Milanówka - przede wszystkim do jego "starych" części objętych ochroną konserwatorską. Spodziewać się można także znacznego powiększenia imigracji z rozmaitych kierunków do dzielnic peryferyjnych.

Pochodzenie mieszkańców przybyłych w różnych okresach do Milanówka (Procentowe udziały przybyłych z rozmaitych miejscowości pod adres w Milanówku zajmowany w okresie zbierania danych tj. w 1993 roku.)

(Kwartalnik „Milanówek” nr 4/1999 r.)